Uzay nasıl bükülebilir ?
Bildiginiz üzere yaşadıgımız evren 3 boyutlu uzay birde zaman boyutu olmak üzere 4 boyutludur bu zaman boyutu diger 3 mekan boyutu ile iç içe geçmiş süreli olarak içerisinde devinim halindedir. bu zaman boyutunu hayatımıza kazandıran Enstain aynı zamanda uzayın bükülebildigini katlanabildigini hatta delinip içerisinden geçilebilecek bir solucan deligi olabilme ihtimaline öngörüyordu...
Peki bilgimiz evrende buşunan herşeşi atın gezegenler astroitler yıldızlar galaksiler karadelikler benulalar herşeyi ama herşeyi attıgınızda elinide ne kalır hiçmi hayır degil
Elimizde saf uzay zaman kalır uzay zaman aslında diger herşeyin içerisinde bulundugunu tanımlamak için lullanabilecegimiz kapsayıcı bir mekansal bütündür. nasılki dünyanın etrafında bulunan meridyenler ve paraleller bulunuyorsa birşeyin konumunu zaman çizgilerini onlara göre belirliyorsak saf uzay zamanı 4 boyulu düşünerek bu şekilde ziknimizde canlandırabiliriz.
Basit bir örnekten gidelim elinize düz bir a4 kagıdı alın iki tane dikey iki tanede yatay çizgi çizin bunları isterseniz artırabilirsinizde ama sadece yata ve dikey olarak şimdi kagıdı elinize alıp bir kenarından bakın göreceksinizki kagıt çok geniş ama çok az derinlige sahip aynı kagıda tepeden baktıgınzda ise kagıtın yüzey alanının epeyce büyüdügünü göreceksiniz İşte aynı durumu zihninizde dünya için uygulayabilirsiniz.
Bulunugunuz yerden etrafınıza havaya yere ileriye geriye baktıgınızda sadece genişlik ve yüksekligi göreceksinizdir ama dünyanın dışına çıkarsanız genişlik ve derinligi de algılamaya başlayacaksınızdır. İşte insan beyni uzun evrimsel süreç sonucunda aynı anda yalnızca iki boyutu kavrayacak şekilde evrimleşmiştir aslında üç uzay ve bir zaman boyutu vardır ancak şuanki kuantum(küçük parçaçıckların devinim fizigi) ile görelelik(büyük kozmoloji işleyiş fizigi) birleştirmeye çalışan en iyi teori olan sicim teorisi 4 boyuttan daha fazla hattat 10 uzay birde zaman boyutu oldugunu söylüyor sicim teorisinin tezlerinin kesinkigi arttıkça boyut sayısı artmakta. Ancak bizi asıl ilgilendiren konu uzay ve zamanın nasıl büküldügü ?
düz çizgiler çizdiginiz kagıdı alın ve elinizde bir rulo haine getirin göreceksinizki mutlaka bazı çizgiler kısalmış derinlik kazanarak daire şeklini almış bazılarıysa uzamış. Ancak hala aralarında boşluk var bu boşlugun oluşma sebebiyse çizgilerin birbirine çok yakın ve kısa olması.
Hayal edin bir yolda duruyorsunuz perspektif algınız yol düz olsada olmasada bir süre sonra yolun tek bir noktada birleştigini öngörürür ancak yol hiçbirzaman o kadar daralıp birleşmez aynı durum kagıda çizdigiklerimiz içinde geçerli, dogrular sonsuza kadar düz gitseydi o zaman uzay ve zamanın duragan oldugunu zamanınsa olmadıgını söyleyecektik yani bir hareket oldugu için(bizim için temel hareket noktası cisimlerin birbiriyle etkileşime girmesi bunun en temelinde ise büyük patlama bulunuyor eger büyük patlama merkezden çevreye dagılarak olmak yerine çevreden merkeze olsaydı bugunkü karadelikler gibi uzay ve zamanın dokusuda biryerde birleşecekti işte biz bu olsı etkileşimlere kütleçekim dalgaları adını veriyoruz.
Enstain ın 100. dogum yıldonümünde karadelikleri gözlemleyen max planck enstütüsünde çalışan bilim insanları genel göreleli kanıtladı.
nasılki siz elinizle kagıdı büktüyseniz yıldızlar karadelikler gibi agır maddeler uzayın dokusunda bir egim meydana getiriyorbu egim bize göre 3 boyutlu oldugu için bütün cizimler aynı düzlemde dönmüyor. Klasik Newton fiziginde bir cismin kütlesi hacmi arttıkça agırlıgı da artıyordu ve bir cismin agırlıgı ne kadar çoksa kütleçekim dalgaları o kadar uzak cisimleri etkiliyordu karadeliklerde içerisinde aldıklar cismin boyutunu küçültüp agırlıgını artırması bu agırlıkların toplam sonucu olarak mevcut uzay zamanın dokusunu bir kasırgada meydana gelen hortum gibi egmesi şeklinde anlayabilirsiniz.
Buradan şunu anlıyoruz uzay ve zaman herşey degil birşey bir bütün ve ayrı şeyler degil duragan degil dinamik yani gelecek yüzyıllarda nasılki karadelikler bu egimi meydana getiriyorsa insanlıkda bunu başarıp warp motorlu uzay araçları kullanarak ışık hızından daha hızlı gidebilir hatta bunu başarmak için çalışan nasada bilim insanları bulunuyor
bakalım gelecek yüzyılda bizi neler bekliyor bir sonraki yazılarda görüşmek üzere..
kaynakca
Yerçekimi Uzayla Zamanı Nasıl Büküyor? - Kozan Demircan (khosann.com)
Uzayzaman - Vikipedi (wikipedia.org)
Uzay ve Zaman Bükülmesi tam olarak neyi ifade eder? (bilimgunlugu.com)
Hiç yorum yok :
Yorum Gönder