Dünya üzerindeki büyük salgınlar (Geçmişten günümüze)

 

Dünya tarihi dönem dönem çeşitli sorunlarla yüzleşmek zorunda kalmıştır bunlardan en önemlileri ve aslında en çok insan ölümüne sebep olanlarından başlıcası salgın sahtalıklardır. Çok eskilere gitmeden yakın tarihimiz olan son 2000 yılın salgın hastalıklarına değineceğiz. ilk başta..

 

Gelen Salgını

MS 165 ile ms 180 yılları arasında Dogu Romalı askerlerin doğu seferlerinden dönerken taşıdığı 200 kişinin ölümüne sebep olduğu bilinmektedir Özellikle dünya nüfusunun o yıllarda birkaç milyon olduğundan dolayı hiçte azımsanmayacak bir sayı bu Hastalıgın adı ise ilk tanıyı koyan Bergamalı hekim galen den almıştır.

Justinyen Vebası

Dünyada ilk ciddi kitlesel yok oluşa sebep olan justinyen vebası MS 541 yılında yersinia pestus bakterisi Akdeniz havzası yakın doğu ve Avrupa kıtasını etkilemiş yaklaşık olaran 25 ile 100 milyon arası insanın ölümüne seeb olduğu tahmin edilmekte.

Kara veba

Diger adıyla kara ölüm İnsanlık tarihinin en büyük salgını olarak bilinen kara veba  1346 ile 1353 yılları arasında doğu ve orta asya bölgelerinde birçok hastalığa sebep olan yersini pestus bakterisinin ipek yoluyla avrupaya taşınması sebebiyle o günkü dünya nüfusunun %30 ile %60 ını yok etmiştir bu oranın sayısal olarak tahmini ise 75 ile 200 milyon insanı kapsamaktadır. Avrupanın üzerinde büyük etki bırakmış bu veba aynı zamanda dünya tarihi açısından da Rönesans ve reform dönemlerinin sebei olmuştur.

Çiçek Hastalıgı

İnsanlık tarihinin en uzun süreli ve günümüz dünyasının oluşmasında büyük oranda etkili olan hastalık olarak tanımlanmaktadır. Variola minör ve varilio majör isimli iki tip virüsün sebep olduğu bu hastalığa yakalananların ölüm oranı %30 iken bu oran çocukyaştakilerde daha ileri seviyelere ulaşmaktaydı. 15 ile 17 yy tarihlerinde koloni ve sömürge arayışında olan Avrupalılar Amerika kıtası ve okyanusya kıtalarına bu hastalıkları taşımışlar 300 bin yerli halkın 200 yıl içerisinde ölümüne sebep oldugu söylenmektedir bugünkü Amerika kıtasının şekil olarak oluşmasının temel sebei daha önce bu hastalıklara yakalanmamış yerli halkın direncinin zayıf olması taşıyıcıların ise çokdan bağışıklık kazanmış olmalarıydı.

Grip kızamık suçiçeği sarıhumma

Çiçek hastalığı gibi virüs kaynaklı olan bu hastalıklar çeşitli dönemlerde Avrupa ve Amerika kıtasında kendisini göstermiş 60 milyon insanın ölümüne sebep olmuştur.

Kolera

İlk olarak 1817 yılında görülen kolera 1 geçtigimiz 200 yılda 7 defa kendisini göstermiş ve toplamda 1 milton insanın ölümüne sebep olmuştur Savaş ve yoksulluk sonucu bağırsaklarda meydana gelen vibrico cholarae bakterisi şiddetli akut nöbetlerine sebep oluyor kusma ve ishal yoluyla kolayca yayılıp toplu ölümlere sebep oluyordu.

Üçüncü veba salgını

17- 19 yy arası diğer vebaların bir devamı niteliğinde ilk olarak çinde çıkıp gemilerle avrupaya taşınan bu vebaya antibiyotiğin ve aşıların bulunmasıyla önlenmiş olsa da halen tehlikesini sürdürmektedir. Özellikle kemirgen fare böcek gibi canlılardan bit, pire yoluyla bulaşan veba lenf dokusuna akciğer solunum yollarına yüksek ateşe sebep olmaktadır.

İspanyol gribi

1918 yılında H1N1 virsusunun yol açtığı grip hastalığı Birinci dünyasavaşının da etkisiyle 500 milyon kişiye bulamıştır bu sayı o günkü dünya nüfusunun üçte birini kapsıyordu. İlerleyen yıllarda yaklaşık 17 ile 50 milyon insanın ölümüne sebep olansalgını basın yasaklarını aşarak ilk defa kamuoyuna duyuran İspanyollar oldugu için bu ismi almıştır.

Hong kong Gribi

1968-1970 yılları arasında H3N2 isimli gribin dünya genelinde 1 ile 4 milyon insanın ölümüne sebep olmuştur Salgın ilk kez çin in hong kong şehrinde görüldüğü için bu adı almıştır. Özellikle 65 yaş üstü olanlarda salgın agır geçmiş yaklaşık 1968 yılının sonlarına doğru yaklaşı bir ayda virüsün aşısı bulunmuştur.

HIV/AIDS

1980 yıllardan günümüze gelmiş ve halen tedavisi bulunamayan bir salgın hastalıktır. İlk olarak maymunlardan insanlara geçtiği düşünülmüş 75 milyon insan bulaşarak 32 milyon insanın ölümüne sebep olmuştur Hastalıgın bulaşı fizikel temas ile degilde kanla bulaştığından diger salgınlara göre daha az önemsense de 2018 yılında bile 700 bin kişiye bulaşmıştır.

SARS

Günümüzdeki covid 19 hastalıgınnın atası olarak bilinen sars şiddetli solunum rahatsızlığına sebep olarak akciğerlerde tahribata sebep olmakta 2002 ile 2003 yıllarında 8 bin kişiye bulaşan sars 774 kişinin ölümğne sebep olmuştur.

Domuz gribi

Domuzlarla yakından ilgilenen ve kuşlar ve insanlara da bulşaşan bu hastalık ilk olarak hayvanlar arasında yayıldığı snaılıyordu ancak 2009 ile 2010 yılları arasında Hindistan da 300 vaka tespit edilince hastalığın 2015 yıllarında H1N1 virüsünün sebep oldugu anlaşıldı boğaz ağrısı öksürük kusma gibi enfeksyon belirtileriyle kendisini belli eden bu hastalık 150 bin ile 500 bin insanın ölümüne sebep olmuştur.

MERS ve Ebola

2012 ile 2018 yıllarında etkili olan bu hastalıklar uyük oranda solunum yollarında tahribat yaratmakta olup sıvı yetmezliğinin sebep oldugu aynı zamanda sıvı yoluyla buşlatıgı hastalıklardır.

COVİD-19

İlk olarak çinde çıkan bu hastalık sars cov-2 virüsünm sebep oldugu biliniyor. Belirtileri  ateş, öksürük, nefes darlığı, tat ve koku kaybı iken dünya genelinde varlısıgını sürdüren bu salgında toplam 217 milyon insana bulaşarak 4,5 milyon insanın ölümüne sebep olmuştur başta sinovac, bionter sputnic, coronavac gibi aşılar büyük oranda bu ölümlerin önüne geçse de halen virüs varlığını devam ettirmektedir.

KAYNAKLAR

Salgın Tarihi: Geçmişten Günümüze Dek Yaşanan Pandemiler - dijitalx

Salgın Hastalıkların Tarihi | TÜBİTAK Bilim Genç (tubitak.gov.tr)

Kolera (saglik.gov.tr)

Hong Kong gribi - Vikipedi (wikipedia.org)

Domuz Gribi Nedir? Domuz Gribi Belirtileri Nelerdir? (acibadem.com.tr)

Moderna, AstraZeneca, CoronaVac, Sputnik V, Pfizer... Koronavirüs aşıları ne kadar etkili? | Euronews